Bas van Bavels ‘De onzichtbare hand’ in Historisch Nieuwsblad: ‘Vooruitgang is een sprookje’

Vandaag verscheen er in Historisch Nieuwsblad een mooie bespreking van het recent verschenen boek van econoom Bas van Bavel, De onzichtbare hand. De onzichtbare hand stelt dat het idee dat onze markteconomie een onmisbare voorwaarde is voor welvaart en rechtstaat een sprookje is. Van Bavel toont dit aan door de abstracte beweringen van de economen genadeloos aan de historische werkelijkheid te toetsen. Hij illustreert dit aan de hand van voorbeelden uit de vroegmiddeleeuwse bloeitijd van Irak, de Italiaanse steden ten tijde van de Renaissance en de Gouden Eeuw van Antwerpen en Amsterdam.

Volgens journalist Rob Hartmans bestaat er een grote behoefte om de geschiedenis te zien als een opgaande lijn. ‘Alle oorlogen, genociden en dictaturen ten spijt is de mensheid er nu per saldo beter aan toe dan bijvoorbeeld 200 jaar geleden.’ Volgens Van Bavel is dit echter een fabel. De econoom ontkent de technologische ontwikkeling en de toename van de welvaart absoluut niet, maar ‘het idee dat de wereld steeds vrijer en gelijker wordt is volgens hem een illusie,’ legt Hartmans uit.

Ondanks de toenemende welvaart, zal er volgens Van Bavel ongelijkheid in politieke macht macht ontstaan, net als in het verleden. ‘Er ontstonden […] rijke elites die de politieke macht naar zich toe begonnen te trekken. Dit gaf hun de mogelijkheid de spelregels te wijzigen, waardoor de ongelijkheid steeds groter werd en de economische ontwikkeling stagneerde.’ Van Bavel merkt op dat dit patroon ook zichtbaar begint te worden in de westerse economieën. ‘[Dit] zal grote gevolgen hebben voor de democratische rechtsstaat.’

Lees hier de volledige bespreking in Historisch Nieuwsblad.

Eerder verscheen er een vijf sterren-recensie in NRC en interviews met Bas van Bavel in Trouw, Algemeen Dagblad en de Volkskrant.

Over De onzichtbare hand:

Het is een sprookje dat onze markteconomie een onmisbare voorwaarde voor welvaart en rechtsstaat is. Dat weet de internationaal gezaghebbende Nederlandse economisch historicus Bas van Bavel onweerlegbaar aan te tonen. Hij toetst de abstracte beweringen van de economen genadeloos aan de historische werkelijkheid. De vrije markt, die aanvankelijk breed werd omarmd, blijkt na enige tijd de welvaartsgroei juist te remmen: nieuwe economische elites veroveren met hun rijkdom politieke en juridische macht en sluiten nieuwkomers buiten. De ongelijkheid neemt toe, investeringen nemen af. Zo ging het tijdens de vroegmiddeleeuwse bloeitijd van Irak, in de Italiaanse steden ten tijde van de Renaissance, en ook in de Gouden Eeuw van Antwerpen en Amsterdam. En in onze tijd zal het niet anders zijn. Door ons vast te ketenen aan het Angelsaksische marktmodel hebben we onze eigen mogelijkheden om een neergaande cyclus te stuiten ernstig beknot.

Bas van Bavel (1964), opgeleid als historicus, is faculteitshoogleraar transities van economie en samenleving aan de Universiteit Utrecht. Hij schreef het boek Manors and Markets, over de sociaal-economische geschiedenis van de Nederlanden in de Middeleeuwen, en talrijke artikelen over marktontwikkeling, ongelijkheid en welvaartsgroei, meestal vanuit een langetermijnperspectief. Daarnaast geeft hij leiding aan Instituties voor Open Samenlevingen, een van de multidisciplinaire speerpunten van de Universiteit Utrecht.

Over The Invisible Hand:

‘Zijn terugblik op de wereldgeschiedenis levert een verrassend actueel boek op en een handleiding voor onze toekomst. (…) Bas van Bavel (…) beschrijft in een gedegen, doorwrocht en uitstekend gedocumenteerd boek hoe sterke beschavingen en samenlevingen ontstaan.’
Frank van den Heuvel in Christen Democratische Verkenningen

‘This a beautifully written book, easy to read, which makes it adequate for a wide audience. Above all, it is an original and intellectually challenging piece of scholarly work that breaks new historical grounds.’
Stefano Zamagni in Journal of Economics

‘Van Bavel verdiept met zijn boek het huidige politieke debat en verdient het ook gelezen te worden door al diegenen die de voordelen van de liberale democratie, handelsliberalisering, globalisering en de Europese toenadering koesteren.’
Ton Lansink in Clingendael Spectator

‘[Van Bavel schetst] een verhaal van opkomst en neergang waarin, net als in de Griekse tragedies, de elementen die de hoofdrolspelers grootsheid brachten hen uiteindelijk ook in de afgrond doen storten.’
Branko Milanović, auteur van Wereldwijde ongelijkheid