De gemeenteraadsverkiezingen komen eraan: Dorpspolitiek en Gemeente in de genen volop in de media

Afgelopen zaterdag verschenen er naar aanleiding van de aankomende gemeenteraadsverkiezingen uitgebreide besprekingen over gemeentepolitiek in Trouw en Elsevier. In deze besprekingen worden ‘Dorpspolitiek’ van Meindert Fennema en Martijn Bolkestein en ‘Gemeente in de genen’ van Wim Voermans en Geerten Waling uitgebreid beraadslaagd. Beide boeken behandelen het functioneren en disfunctioneren van de lokale politiek.

Recensent Paul van der Steen benoemt in Trouw dat het belang van de gemeenteraadsverkiezingen vaak wordt onderschat door burgers. ‘Maar iets meer dan de helft van de kiesgerechtigden vond het vier jaar geleden niet de moeite waard om de gang naar een stembureau te maken’, terwijl de gemeenteraad volgens hem ‘de meest nabije van alle volksvertegenwoordigingen’ is. Het is dan ook wrang dat de gemeenteraad er vooral voor de belangen van de burger is. Deze streeft volgens Voermans en Waling ‘naar een efficiënt en effectieve Febomuur voor overheidsdiensten’.

Daarnaast wordt het raadslidmaatschap volgens Van der Steen voor bepaalde groepen van de bevolking erg lastig gemaakt. ‘Wie als raadslid de macht wil controleren, lijkt haast niet meer zonder hoge opleiding te kunnen.’ Daarom stellen Fennema en Bolkestein in ‘Dorpspolitiek’ voor om raadszetels te verdelen naar rato van de opkomst.  ‘Het gevolg volgens Bolkestein en Fennema: een representatievere raad met meer laagopgeleiden, vrouwen, enzovoorts.’

Elsevier publiceerde gisteren een artikel over de gemeenteraadsverkiezingen met betrekking tot minister Ollongrens besluit hogere eisen te stellen aan de integriteit van nieuwe wethouders. Meindert Fennema en Martijn Bolkestein juichen dit toe, ‘maar de beslissing of een wethouder voldoende integer zou zijn, moet wel bij de gemeenteraad liggen’, betuigen ze. Ook Geerten Waling is het ermee eens dat de lokale democratie versteviging verdient en dat er geen inbreuk moet worden gemaakt op de lokale democratische autonomie. ‘Als er iets strafbaars gebeurt, kan het Openbaar Ministerie vervolgen, en de raad kan een wethouder naar huis sturen.’

Lees de besprekingen terug in Trouw en Elsevier.

Over Dorpspolitiek:

Broeinesten voor intriges, zo worden gemeenteraden vaak gezien. Nog maar de helft van de Nederlanders komt opdagen bij verkiezingen, en alarmerend weinig inwoners hebben zin om zelf raadslid te worden. De lokale saamhorigheid die de dorpspolitiek ons bracht, verdwijnt. De lokale politicus is steeds minder bereikbaar voor de burger dan vroeger. Hoe komt dat toch, en hoe krijgen we de gemeentepolitiek weer op de rails?
Er heerst onvrede met de gevestigde orde en lokale partijen zijn in opmars. Tezamen krijgen die bijna evenveel stemmen als CDA, PvdA en VVD bij elkaar, maar toch leveren zij bijna nooit een burgemeester. In 85 procent van de gemeenten doen deze drie partijen dat. Kan dit zo doorgaan? Moet de burgemeester niet liever rechtstreeks worden gekozen?
In Dorpspolitiek gaan Martijn Bolkestein en Meindert Fennema in op het gekrakeel in de gemeenten en verkennen zij de toekomst van de lokale politiek. Ze maken een uitstapje naar het Engelse stadje Frome (Somerset), waar de lokale partij alle zetels heeft veroverd en de democratie heeft hervormd. In dit boek komen Bolkestein en Fennema met belangrijke oplossingen voor Nederland. Hierin lees je waarom de gemeenteraden meer ondersteuning moeten krijgen, waarom de opschaling van gemeenten moet stoppen en wat de voordelen zijn van een gekozen burgemeester. Onze lokale politiek verdient versteviging en vernieuwing.

Martijn Bolkestein (1972) was lange tijd financieel manager voor Shell en was de afgelopen jaren fractievoorzitter van de VVD in Bloemendaal. Momenteel is hij consultant voor Berenschot en adviseert hij gemeenten over bestuurlijke kwesties.
Meindert Fennema (1946) is emeritus hoogleraar politieke theorie aan de UvA. Hij schreef onder andere Van Thomas Jefferson tot Pim Fortuyn (2012) en Help! De elite verdwijnt (2012) en was columnist bij Het Parool, de Volkskrant en The Post Online. Hij is oud-fractievoorzitter van GroenLinks in Bloemendaal.

Over Gemeente in de genen:

‘Wie dit boek leest kan geen andere conclusie trekken dan dat we het rationele managementdenken achter ons moeten laten en verdere technocratisering van de lokale democratie moeten voorkomen. […] We zijn schatplichtig aan de lokale oorsprong van onze democratie: de gemeente is van burgers.’
Kim Putters, directeur SCP

Democratie begint bij de gemeente. Daar ligt de bron van burgerschap, zeker in Nederland. Hier is de burger al eeuwenlang eigenaar van de lokale democratie. Al vanaf de vroege Middeleeuwen namen lokale gemeenschappen het lot zelf in handen. Samen vormden die ons land uit veen, moeras en water. Centraal bestuur en adel kregen er nooit echt vat op, het lokale zelfbestuur zit ons in de genen.
Tegenwoordig staat de lokale democratie onder druk. We zien een doorgeslagen schaalvergroting, ongekende decentralisering, schurende verhoudingen tussen gemeenteraadsleden en bestuurders, die hun gemeente besturen als bedrijfsmanagers. Maar een gemeente is geen koekjesfabriek. Die is de eigendom van burgers.
Gemeente in de genen levert een originele, leesbare kijk op de wortels van de lokale democratie, haar huidige (dis)functioneren en haar toekomst.

Wim Voermans (1961) is hoogleraar staats- en bestuursrecht, Geerten Waling (1986) is historicus en postdoc onderzoeker op het gebied van politieke legitimiteit. Beiden zijn verbonden aan de Universiteit Leiden.