Vandaag verscheen een lovend artikel in De Groene Amsterdammer over het nieuwe boek van Sjeng Scheijen, De avant-gardisten. Raymond van den Boogaard noemt het: ‘Een indrukwekkende hommage aan het kunstzinnig en intellectueel potentieel van Rusland’.
Scheijen rekent in De avant-gardisten af met het sprookje dat de Russische revolutie na 1917 artistiek van aard was en dat pas onder Stalin alles wat naar avant-garde en nieuwe kunstvormen zweemde met geweld werd gesmoord:
‘Scheijen laat in zijn indrukwekkend gedocumenteerde en meeslepend geschreven archiefstudie zien dat het anders ligt. Dat in de eerste jaren van de Russische arbeiders- en boerenstaat kunstenaars als Malevitsj, Tatlin, Kandinsky, Chagall, Rodtsjenko, Meyerhold, Chlebnikov, Majakovski en al die andere vertegenwoordigers van de Russische avant-garde gelijk op leken te gaan met de bolsjewistische revolutie, was vanaf het prille begin het resultaat van een gecompliceerd, wederzijds misverstand.’
Scheijen maakt in zijn studie gebruik van uniek bronmateriaal en romantiseert niets. De rijke, genuanceerde en gecompliceerde studie is echter uiterst leesbaar en hoopvol:
‘Scheijen is erin geslaagd uit een veelheid van gegevens een geweldig boek te schrijven, dat niet alleen een nieuw licht werpt op de relatie tussen de avant-garde en de sovjetmacht, maar ook getuigt van de enorme scheppende energie van deze kunstenaars, tegen de klippen op. De avant-gardisten is, behalve een institutionele geschiedenis, ook een hommage aan het kunstzinnig en intellectueel potentieel van Rusland, wanneer het land even niet zucht onder het door een overheid opgelegde juk van conformisme en repressie. Laten we hopen dat er gauw weer zo’n creatieve periode aanbreekt.’
U kunt het hele artikel hier teruglezen.
Over De avant-gardisten:
Rusland, oktober 1917. De bolsjewieken grijpen de macht. Rusland en de wereld zullen nooit meer hetzelfde zijn.
Vijf maanden na de revolutie benoemen de nieuwe machthebbers nu wereldberoemde kunstenaars als Kazimir Malevitsj, Vasili Kandinsky, Vladimir Tatlin en Marc Chagall op hoge ambtelijke posten in het zojuist gevormde ‘Volkscommissariaat van Verlichting’. Deze ‘avant-gardisten’ willen de straten en de pleinen, het onderwijs en uiteindelijk de mens zelf opnieuw vormgeven. De verbeelding aan de macht!
Maar de bolsjewieken hebben eigenlijk geen idee wie die door hen aangestelde hemelbestormers en dromers zijn, en de kunstenaars zelf zijn politiek volkomen naïef.
Al snel valt de coalitie tussen bolsjewieken en avant-gardisten uit elkaar. Terwijl de reputatie van deze radicale kunstenaars in Europa groeit, worden zij in de nieuwe Sovjetstaat gemarginaliseerd en onderdrukt. Sommigen emigreren naar Europa, anderen blijven en zinken langzaam weg in het moeras van Stalins terreurstaat.
De avant-gardisten is het eerste boek waarin deze verbijsterende geschiedenis in zijn geheel is beschreven. Gebruikmakend van een ongehoorde hoeveelheid dagboekfragmenten, brieven, memoires en belangrijke nieuwe archiefvondsten, brengt Sjeng Scheijen de dramatische, soms hartverscheurende verhalen van deze kunstenaars weergaloos tot leven.
Sjeng Scheijen (1972) is slavist en specialist Russische kunst van de vroege twintigste eeuw. Zijn biografie van Sergej Diaghilev werd wereldwijd geprezen, en belandde op de eindejaarslijsten van beste boeken van The New York Times, The New Yorker en The Sunday Times.
