Interview Bas van Bavel in de Volkskrant
Afgelopen zaterdag verscheen er in de Volkskrant een interview met auteur en econoom Bas van Bavel naar aanleiding van zijn recent verschenen boek De onzichtbare hand. Een belangrijk werk over de opkomst en neergang van vrije markteconomieën door de eeuwen heen. Van de vroegmiddeleeuwse bloeitijd van Irak, de Italiaanse steden ten tijde van de Renaissance tot de Gouden Eeuw van Antwerpen en de wereld van nu. In gesprek met journalist Koen Haegens vertelt de auteur in het bijzonder over de toenemende koopkracht in Nederland en de gevaren van de alsmaar groter wordende kloof tussen de armen en rijken.
Ondanks het feit dat de huidige Nederlandse economie met meer dan drie procent per jaar aan het groeien is, stelt Bas van Bavel dat de markt uiteindelijk zal bezwijken onder groeiende ongelijkheid in vermogen. Net als andere vrijmarkteconomieën uit het verleden volgen wij ‘dezelfde fatale cyclus van opkomst, bloei – en verval.’ En dit verval is niet te wijten aan invloed van buitenaf. ‘De markt helpt zichzelf om zeep.’
Van Bavel legt uit dat markten aanvankelijk nog meer groei genereren: ‘Ze belonen initiatief en ondernemerschap en stimuleren arbeidsdeling. Maar markten zorgen tegelijkertijd voor groeiende ongelijkheid in vermogen. Dat is het moment dat rijke elites, zoals de Hollandse regenten, de markt gaan kapen.’ De rijke elites krijgen vervolgens twee van de drie productiefactoren in handen. Een gevaarlijk scenario: de rest van de bevolking blijft dan enkel achter met haar vermogen arbeid te leveren. Dit maakt deze groep buitengewoon afhankelijk.
Het toekomstbeeld dat Van Bavel schetst is volgens hemzelf echter niet onvermijdelijk: ‘Het is nog niet te laat, maar dan moeten we nu wel heel snel in beweging komen.’
Lees hier het volledige interview met Bas van Bavel.
Over De onzichtbare hand:
Het is een sprookje dat onze markteconomie een onmisbare voorwaarde voor welvaart en rechtsstaat is. Dat weet de internationaal gezaghebbende Nederlandse economisch historicus Bas van Bavel onweerlegbaar aan te tonen. Hij toetst de abstracte beweringen van de economen genadeloos aan de historische werkelijkheid. De vrije markt, die aanvankelijk breed werd omarmd, blijkt na enige tijd de welvaartsgroei juist te remmen: nieuwe economische elites veroveren met hun rijkdom politieke en juridische macht en sluiten nieuwkomers buiten. De ongelijkheid neemt toe, investeringen nemen af. Zo ging het tijdens de vroegmiddeleeuwse bloeitijd van Irak, in de Italiaanse steden ten tijde van de Renaissance, en ook in de Gouden Eeuw van Antwerpen en Amsterdam. En in onze tijd zal het niet anders zijn. Door ons vast te ketenen aan het Angelsaksische marktmodel hebben we onze eigen mogelijkheden om een neergaande cyclus te stuiten ernstig beknot.
‘[Van Bavel schetst] een verhaal van opkomst en neergang waarin, net als in de Griekse tragedies, de elementen die de hoofdrolspelers grootsheid brachten hen uiteindelijk ook in de afgrond doen storten.’
Branko Milanović, auteur van Wereldwijde ongelijkheid
Bas van Bavel (1964), opgeleid als historicus, is faculteitshoogleraar transities van economie en samenleving aan de Universiteit Utrecht. Hij schreef het boek Manors and Markets, over de sociaal-economische geschiedenis van de Nederlanden in de Middeleeuwen, en talrijke artikelen over marktontwikkeling, ongelijkheid en welvaartsgroei, meestal vanuit een langetermijnperspectief. Daarnaast geeft hij leiding aan Instituties voor Open Samenlevingen, een van de multidisciplinaire speerpunten van de Universiteit Utrecht.
