Vandaag verscheen een interview met Jan Bor in het Nederlands Dagblad naar aanleiding van zijn nieuwe boek Modern modern, dat vandaag bij Uitgeverij Prometheus verschijnt. In het boek bespreekt de filosoof waarom hij vroeger de Verlichting verketterde maar nu juist omarmt en het als fundament van onze cultuur ziet.
‘We waren verward. Ik sta nog met mijn kleine teen in de oorlog, in shock door de Holocaust. De moderniteit heeft namelijk ook een ellendige kant die hiertoe kan leiden, door de beheersingsdrang en het mechanistische denken, waarin mens en maatschappij als een machine worden gezien. De moderniteit, die we op één lijn met de Verlichting plaatsten, wilden we niet (…) Maar door het verwerpen van de Verlichting spraken we onszelf tegen, want we deden juist een beroep op de vrijheid. Dat doen postmoderne filosofen ook: zij maken gebruik van de vrijheid die de Verlichting bracht en zien zichzelf als autonoom. De moderniteit is dus niet voorbij.’
De Verlichting is volgens Bor nog altijd actueel, het proces gaat immer door en is onbegrensd: ‘De Verlichting kun je zien als een voortdurend verzet tegen onderdrukkende tendensen in de samenleving. Dat betekent dat de Verlichting dus nooit voltooid is, het is werk in uitvoering (…) Wie anderen beperkt, is onderdrukkend bezig. Dat is dus geen vrijheid. Jouw vrijheid en uniciteit laat mijn vrijheid toe. Dat is een wonder, een mysterie.’
U leest het hele interview hier terug.
Over Modern modern:
De vraag in welke cultuur we leven houdt de gemoederen bezig. en de vraag naar urgentie wint, nu we vrijwillig – ja – onze gegevens op de digitale straat leggen en deze vervolgens worden gebruikt om ons gedrag te controleren. Een serieuze bedreiging voor onze vrijheid.
De postmoderne verwarring ligt intussen alweer achter ons. We bevinden ons nog steeds in de moderne cultuur. Gelukkig maar, want behalve bedreigingen biedt deze ook grote kansen. Om erachter te komen waarin het moderne ervan ligt, maakt Bor een wandeling door het hooggebergte van onze cultuur. De nadruk daarbij valt op de drie omwentelingen – in de filosofie, de kunsten en de fysica – die na 1900 hebben plaatsgevonden en die, alle drie, tot een update van onze moderne beschaving leidden. Vandaar de titel Modern modern.
De vrijheid die onze cultuur voorstaat zal steeds weer bevochten moeten worden. Dat is de geest van de Verlichting als het hart van de moderne cultuur.
Jan Bor (1946) is filosoof. Hij publiceerde onder meer De verbeelding van het denken, waarvan meer dan 100.000 exemplaren werden verkocht, Een (nieuwe) geschiedenis van de filosofie, Wat is wijsheid? en Mondriaan filosoof. In 2016 verscheen zijn laatste boek, OnZen.
‘Jan Bor is iemand die een kast vol filosofieboeken aan het praten krijgt.’
Wim Brands, VPRO Boeken
‘Jan Bor is een begeesterd spreker. Hij is beweeglijk – ook in zijn denken.’
Filosofie Magazine
‘Bor weet bij de lezer een authentieke filosofische ervaring op te roepen.’
NRC Handelsblad
