Mooie besprekingen over ‘Het knagende weten’ en ‘Het mirakel van Amsterdam’ in de Volkskrant

Afgelopen zaterdag verschenen prachtige recensies in de Volkskrant voor zowel Het knagende weten van Floris Cohen als Het mirakel van Amsterdam van Charles Caspers en Peter Jan Margry. Beide titels kregen vier sterren. Recensent Marcel Hulspas noemt Het mirakel van Amsterdam ‘een welkome aanvulling op de vaderlandse geschiedenis’. Hulspas: ‘Het onderwerp is zó origineel dat deze recensent geen bladzijde had willen missen.’

Recensent Taede Smedes zegt over Het knagende weten: ‘Het knagende weten is een prachtige studie (…) over hoe sinds de opkomst van de moderne natuurwetenschappen over geloof en wetenschap is gedacht. ‘ Ook zegt Smedes: ‘het [lukt] Cohen om de eeuwige mythe dat geloof en wetenschap voortdurend met elkaar in conflict zijn, effectief te ontluisteren. Er verschenen al eerder mooie recensies over Het knagende weten. Het boek wordt in Trouw ‘Een bijzonder rijke ideeëngeschiedenis, (…) die soms leest als een detective’ genoemd.

Over Het knagende weten:

Wat heeft de wetenschap van de religie overgelaten? Niets? Alles? Een droevig restant? Of juist de kern zelf? Velen lopen met dit soort vragen rond, immers, welk denkend mens heeft nooit zijn weten voelen knagen?

In helder proza legt Floris Cohen van een aantal van die denkende mensen de dilemma’s uit, onder wie de geheime ketter Newton, de vrolijke deïst Voltaire, de scherpe onderscheider Kant, de aarzelende agnost Darwin, de ‘religieus onmuzikale’ Weber, en ook Einstein met zijn ‘kosmische religie’. Het proces tegen Galilei krijgt hier een uitleg die dwars staat op de vele legenden die erover in omloop zijn. Met Stephen Jay Gould en Richard Dawkins komt ook onze eigen tijd ter sprake. Steeds gaat het om het spanningsveld tussen wetenschap en religie, en hoe de personen in dit boek daar intellectueel en gevoelsmatig mee omgingen.

Het knagende weten laat de lezer zien hoe klemmende vragen die hem of haar bezighouden al sinds de tijd van Galilei door tal van grote denkers zijn gesteld – en ook beantwoord.

Floris Cohen is hoogleraar in de vergelijkende geschiedenis van de natuurwetenschap aan de Universiteit Utrecht. Bij Bert Bakker publiceerde hij eerder De herschepping van de wereld. Het ontstaan van de moderne natuurwetenschap verklaard. Daarmee won hij de Eurekaprijs voor het beste boek uit 2007 waarin wetenschap voor een breed publiek toegankelijk wordt gemaakt. In 2010 verscheen Isaac Newton en het ware weten.

‘Het knagende weten is een prachtig boek: buitengewoon informatief en erudiet, mooi geschreven en ook geestig. In eloquent en vaak grappig nonchalant proza neemt Cohen de lezer mee door de geschiedenis. Ik heb het met grote bewondering gelezen.’

Trudy Dehue, emeritus hoogleraar en auteur van onder andere De depressie-epidemie en Betere mensen

Over De herschepping van de wereld:

‘Wetenschapsgeschiedenis is zelden zo spannend en meeslepend als bij Cohen het geval blijkt.’ Trouw

‘Een precies geschreven betoog dat de blik verruimt en daarbij van grote intellectuele rijkdom is.’ NRC Handelsblad

Over Het mirakel van Amsterdam:

De Stille Omgang is een goed bewaard Amsterdams geheim. Elk jaar trekt medio maart een nachtelijke stoet van duizenden mannen en vrouwen zwijgend door de oude binnenstad. Dit ritueel gaat terug op het Mirakel van Amsterdam, een hostiewonder uit 1345. Op de plaats waar dit gebeurde, een huis in de Kalverstraat, bouwde men een fraaie kapel, de Heilige Stede. Pelgrims stroomden toe en bedevaart bracht welvaart. Na de komst van de Reformatie raakten de stedelingen onderling verdeeld over de cultus, en die verdeeldheid, met name tussen katholieken en protestanten, zou eeuwen blijven duren.
Deze ‘biografie’ gaat over de interactie tussen heiligdom, pelgrims, stad, natie, en de twisten die daarmee gepaard gingen. Zo groeide de Stille Omgang in de negentiende en twintigste eeuw uit tot hét ritueel waarmee Nederlandse katholieken hun identiteit en herwonnen maatschappelijke positie markeerden. Daarnaast inspireerde de formule van de omgang ook andere groeperingen, zoals de deelnemers aan stille (vredes)tochten en de provobeweging. Het Mirakel van Amsterdam biedt een nieuwe kijk op een omstreden en fascinerend onderdeel van de Amsterdamse en Nederlandse cultuur- en religiegeschiedenis.

Charles Caspers is verbonden aan het Titus Brandsma Instituut en heeft geschiedenis van de spiritualiteit als specialiteit.

Peter Jan Margry is hoogleraar Europese etnologie aan de Universiteit van Amsterdam en senior onderzoeker bij het Meertens Instituut.

Eerder schreven zij samen 101 bedevaartplaatsen in Nederland.