Rémon van Gemeren te gast bij Nooit Meer Slapen

Schrijver en Neerlandicus Rémon van Gemeren was gisteravond te gast bij radioprogramma Nooit meer slapen naar aanleiding van het boek over Joost Zwagerman dat deze week is verschenen:  Leven in een doodgeboren droom. Tijdens de uitzending sprak Van Gemeren over zijn nieuwe boek en zijn analyses van het werk van Zwagerman. Nauwkeurig heeft de auteur het omvangrijke oeuvre bestudeerd: proza, poëzie en essays. Hij blijft dicht bij de tekst en stapsgewijs neemt hij ons mee door de verschillende werken. ‘In mijn boek ben ik vooral op zoek naar de diepere laag en onderliggende verbanden in Zwagermans oeuvre.’ Eerder verscheen er van de auteur de biografie Couperus.

Van Gemeren vertelt gefascineerd te zijn door schrijvers in wie hij zichzelf herkent. ‘Ik schrijf eigenlijk altijd alleen maar vanuit zeer persoonlijke drijfveren, dus over dingen waar ik zelf mee zit. Op een gegeven moment kom ik dan op het spoor van een schrijver die op dat moment in mijn leven van toepassing is. Dat was bij Couperus heel sterk zo en dat was bij Zwagerman ook zo. Het zijn een soort geestverwanten, zou je kunnen zeggen.’

In het werk van Joost Zwagerman komt zijn strijd met de realiteit naar voren. ‘Zwagerman heeft eigenlijk altijd geschreven over de vraag: wat moeten we aan in het leven als je niet leeft in een werkelijkheid die je niet aangenaam vindt? Hij zoekt allerlei manieren daarin, en de manier waarop hij dat doet spreekt mij heel erg aan.’

Lezen en schrijven werkt dan ook als een soort therapie voor Van Gemeren. ‘Wat te leren valt uit het oeuvre van Zwagerman is dat het noodzakelijk is dat je met voldoende verdraagzaamheid tegenover het leven staat. Dat je moet berusten in heel veel dingen die er niet zijn, dingen die niet mogelijk zijn.’ Volgens Van Gemeren schreef Zwagerman eigenlijk altijd over dingen die niet mogelijk waren.

Zowel Zwagerman als Couperus waren in de kern aardsromanticus, vertelt Van Gemeren, ‘maar het grote verschil tussen die twee is dat Couperus uiteindelijk met heel veel moeite en verdriet berusting heeft gevonden in allerlei begrenzingen van het bestaan en dat het bij Zwagerman eigenlijk niet lukte. Dat is iets wat mij dan aan het denken zet. Die behoefte om te verdwijnen uit de werkelijkheid is eigenlijk de drijfveer achter zijn hele oeuvre. Voor mezelf is dat gelukkig niet nodig, ik moet gewoon de werkelijkheid aanvaarden zoals die is.’

Luister hier de volledige uitzending met Rémon van Gemeren terug.

Over Leven in een doodgeboren droom:

Wat doe je als je moet leven in een werkelijkheid die je onaangenaam vindt? Dat is de vraag waarop Joost Zwagerman in zijn romans, verhalen, gedichten en essays een antwoord zoekt. Je wilt vluchten, maar waarheen? Liefde, kunst? Zij lijken een uitweg te bieden, maar het intense geluk dat ze schenken is vluchtig en geeft je geen rust. Je zou het liefst verdwijnen, alleen zonder te sterven.
Het werk van Zwagerman is bekend, en toch ook onbekend: het is veel gelezen, maar weinig bestudeerd. Rémon van Gemeren gaat op zoek naar de diepere lagen ervan en de vele onderlinge verbanden. Daarbij onderzoekt hij de manieren waarop Zwagerman in zijn werk telkens weer de confrontatie aangaat met die ene moeilijke, essentiële vraag. Hij voert ons de wereld binnen die Zwagerman in zijn boeken tot stand gebracht heeft en geeft ons zo een scherp en aangrijpend inzicht in de grote, gekwelde geest van een van onze belangrijkste en interessantste naoorlogse schrijvers.

Rémon van Gemeren (1979) is schrijver en docent op een gymnasium. Hij schreef de monografie Een bezetenheid zo bijna kalm. De poëzie van Jan Eijkelboom (2013) en bezorgde van Ina Boudier-Bakker Zo doods en stil en donker. Oorlogsdagboek 1940-1945 (2013). Aan Louis Couperus wijdde hij tientallen publicaties en in 2016 een monumentale biografie.