Vandaag verscheen een mooi artikel in Vrij Nederland over Tegenover Dostojevski van Thijs Kleinpaste. In het boek analyseert Kleinpaste de kritische vriendschap tussen Vissarion Belinski, Ivan Toergenjev en Alexander Herzen: ‘Die kwamen tegenover hun tijdgenoot Dostojevski te staan toen die steeds conservatiever en geloviger werd. Dostojevski ging zich overgeven aan ‘machtige idealen’ en aan een ‘ware utopie’ gegrondvest op christelijke broederschap ‘onder vaderlijke tucht van de tsaar.’’

Hoewel Dostojevski door velen wordt verafgood, prijst recensent Carel Peeters de manier waarop Kleinpaste hem juist bekritiseert:

‘Kleinpaste keert zich nadrukkelijk af van Dostojevski, voor wie de ‘psyche een vat vol demonen’ was. Hij beschouwt hem ‘zonder twijfel’ als ‘een angstaanjagende en begaafde portrettist van de menselijke psyche’, maar Dostojevski’s ambitie was niet ‘een zo getrouw mogelijke verbeelding van de werkelijkheid te geven.’ Waarmee Kleinpaste zegt dat Dostojevski de werkelijkheid vertekende, waar anderen zeggen dat hij juist wist door te dringen in de donkerste hoeken van de geest waar de meeste schrijvers niet durfden te komen.’

Kleinpaste blijft echter niet hangen in kritiek, maar levert door middel van Dostojevski’s tijdgenoten alternatieve wereldbeelden en ideeën aan:

‘Kleinpaste, ondertussen, weet deze levens, deze inspirerende manier van schrijven, denken, polemiseren, discussiëren, elkaar uitdagen, elkaar afvallen en in genade terugnemen met vaste hand (maar met soms veel te lange zinnen) mooi verstrengeld bij elkaar te brengen.’

U kunt het hele artikel hier teruglezen.


Over Tegenover Dostojevski:

Fjodor Dostojevski is misschien wel de grootste schrijver uit het pantheon van de Russische letteren: een genadeloze criticus van de vooruitgang, van de illusies die de mensheid over zichzelf in het leven roept, en van de mens zelf. Althans, dat is wat vaak over hem wordt gezegd.

Tegenover Dostojevski beweert het tegendeel. Wat Dostojevski verkondigde was vaak weinig meer dan de boodschap van een schreeuwende amateur-profeet, terwijl de schrijvers tegen wie hij tekeerging – ook al zijn ze in vergetelheid geraakt – vaak meer en belangrijker dingen te zeggen hadden.

Tegenover Dostojevski bespreekt drie denkers die weliswaar niet zo beroemd zijn als Dostojevski, maar minstens zoveel aandacht verdienen: Vissarion Belinski, Alexander Herzen en Ivan Toergenjev. Wie? Belinski: de criticus die Dostojevski als piepjonge schrijver ontdekte. Herzen: de essayist die door Dostojevski zeer bewonderd werd. Toergenjev: de schrijver tegen wie Dostojevski zich hevig afzette, maar die hij ook als meerdere erkende. De drie vrienden voerden in hun werk een discussie over de rol van het individu in de geschiedenis. Ze zochten een antwoord op vragen over protest en revolutie, over radicalisme en gematigdheid, en over idealisme en desillusie. Tegenover die gedachtewisseling stond Dostojevski: niet alleen als contrapunt, maar ook als belangrijke getuige.

Thijs Kleinpaste promoveert in de politieke theorie aan de Georgetown Universiteit in Washington D.C. en schrijft met enige regelmaat voor De Groene Amsterdammer. Hij is gespecialiseerd in de ideeëngeschiedenis van de negentiende en twintigste eeuw.

 

Ook interessant



Uitgeverij Prometheus standaard afbeelding

Erik de Lange genomineerd voor de longlist Libris Geschiedenis Prijs 2025

Met trots delen wij dat afgelopen zaterdag is bekendgemaakt dat Erik de Lange, auteur bij Uitgeverij Prometheus, met zijn boek De laatste dagen van Barbarije is genomineerd voor de longlist…

Lees verder >
‘Held in eigen verhaal’ van Iris Enthoven verschenen

‘Held in eigen verhaal’ van Iris Enthoven verschenen

Gisteren werd Held in eigen verhaal van Iris Enthoven feestelijk gelanceerd in de tuin van Prometheus, een bijzonder moment waarop vrienden, familie én helden uit het boek bijeenkwamen om te proosten. Afgelopen…

Lees verder >
Uitgeverij Prometheus standaard afbeelding

De Groene Amsterdammer en NRC schrijven over ‘De laatste dagen van Barbarije’ van Erik de Lange

Dit weekend verschenen er maar liefst twee recensies over De laatste dagen van Barbarije van Erik de Lange: Esha Guy Hadjadj schreef erover in De Groene Amsterdammer en Bart Funnekotter…

Lees verder >
‘Zwarte september’ van Sandro Veronesi en ‘ReinAard’ van Tom Lanoye in de top drie van HUMO

‘Zwarte september’ van Sandro Veronesi en ‘ReinAard’ van Tom Lanoye in de top drie van HUMO

Op de website van HUMO werden afgelopen weekend de tien beste boeken van 2025 tot nu toe bekendgemaakt. In de top drie pronkten twee, bij Uitgeverij Prometheus uitgegeven, boeken: Zwarte…

Lees verder >
Uitgeverij Prometheus standaard afbeelding

Minidocumentaire over ‘Engelland’ van A.H.J. Dautzenberg uitgezonden bij Omroep Brabant

Woensdag 18 juni werd er een minidocumentaire over de nieuwe roman Engelland van A.H.J. Dautzenberg uitgezonden bij Omroep Brabant. In een klein kwartier neemt Anton Dautzenberg de kijker mee naar…

Lees verder >
‘Schilfers’ van Lenny Peeters besproken in De Standaard der Letteren

‘Schilfers’ van Lenny Peeters besproken in De Standaard der Letteren

In april verscheen Schilfers van Lenny Peeters bij Uitgeverij Prometheus. Niet veel later verscheen er in De Standaard der Letteren een recensie geschreven door Bert van Raemdonck, die het boek…

Lees verder >
Recensie van ‘Een nieuw geluid’ van Gillis Dorleijn & Wiljan van den Akker in de Volkskrant

Recensie van ‘Een nieuw geluid’ van Gillis Dorleijn & Wiljan van den Akker in de Volkskrant

De dichter Sasja Janssen schreef afgelopen zaterdag een recensie over Een nieuw geluid van Gillis Dorleijn & Wiljan van den Akker in de Volkskrant. Ze verbleef ‘met plezier in het…

Lees verder >
Olivier van Beemen wint Brusseprijs 2025 met ‘Ondernemers in het wild’

Olivier van Beemen wint Brusseprijs 2025 met ‘Ondernemers in het wild’

Afgelopen zaterdag heeft onderzoeksjournalist Olivier van Beemen de Brusseprijs gewonnen met zijn boek Ondernemers in het wild. Deze prijs wordt sinds 2006 jaarlijks uitgereikt voor het beste journalistieke boek van…

Lees verder >