Trouw plaatste op zaterdag een groot interview met Bas van Bavel over De onzichtbare hand, de onlangs verschenen vertaling van The Invisible Hand. In het boek test Van Bavel de algemeen aanvaarde opvatting dat de vrijemarkteconomie een absolute voorwaarde is voor gelijkheid en welvaart voor iedere burger. Baanbrekend hierbij is zijn analyse van historische vrijemarkteconomieën.

In het interview beschrijft de auteur hoe een toevallige ontmoeting met ecoloog Marten Scheffer leidde tot een idee: het toepassen van ecologische modellen die betrekking hebben op kantelpunten en ongelijkwaardigheid op de maatschappij. Er bleken inderdaad overeenkomsten te zijn met de natuur. ‘Een ecosysteem kan gedomineerd worden door enkele soorten,’ stelt Van Bavel. ‘En in de samenleving kan een elite ontstaan die het overgrote deel van het vermogen in handen heeft.’

Een cruciale factor hierbij is toeval: sommigen gaat het voor de wind, anderen tegen. ‘Je denkt: als iedereen gelijke kansen en talenten heeft, dan krijg je een egale verdeling, maar in de werkelijkheid gebeurt dat niet. Dat gaat lijnrecht tegen de intuïtie in.’ En waar er in het dierenrijk nog natuurlijke mechanismen bestaan om ongelijkheid tegen te gaan, zijn die er in de markteconomie nauwelijks. ‘Wie rijk wordt, kan geheel naar eigen belang de regels bepalen.’

Zo leiden vrije markten niet naar vrijheid en gelijkheid, maar luiden ze het verval daarvan in. Ook nu verkeren we volgens hem in een tijd van afnemende vrijheid en gelijkheid. Er is een nieuwe marktelite met zowel economische als politieke macht. Het presidentschap van miljardair Donald Trump is hiervan volgens de auteur een tekenend voorbeeld. ‘Vrijheid is geen gevolg van markten, maar juist een voorwaarde voor de opkomst van markten,’ aldus Van Bavel. ‘We moeten het goede van markten behouden, maar de dominantie van markten tegengaan.’

Het interview met Trouw is hier te lezen. Bas van Bavel was gisteren ook te horen bij OVT op Radio 1, waar hij de ideeën in het boek en het belang van de geschiedenis uitlegde. De uitzending is hier terug te luisteren.

Morgen zal Van Bavel nogmaals op de radio te horen zijn, ditmaal live tussen 11.30 en 11.45 bij BNR Nieuwsradio. 


Over The Invisible Hand:

‘Zijn terugblik op de wereldgeschiedenis levert een verrassend actueel boek op en een handleiding voor onze toekomst. (…) Bas van Bavel (…) beschrijft in een gedegen, doorwrocht en uitstekend gedocumenteerd boek hoe sterke beschavingen en samenlevingen ontstaan.’
Frank van den Heuvel in Christen Democratische Verkenningen

‘This a beautifully written book, easy to read, which makes it adequate for a wide audience. Above all, it is an original and intellectually challenging piece of scholarly work that breaks new historical grounds.’
Stefano Zamagni in Journal of Economics

‘Van Bavel verdiept met zijn boek het huidige politieke debat en verdient het ook gelezen te worden door al diegenen die de voordelen van de liberale democratie, handelsliberalisering, globalisering en de Europese toenadering koesteren.’
Ton Lansink in Clingendael Spectator

‘[Van Bavel schetst] een verhaal van opkomst en neergang waarin, net als in de Griekse tragedies, de elementen die de hoofdrolspelers grootsheid brachten hen uiteindelijk ook in de afgrond doen storten.’
Branko Milanović, auteur van Wereldwijde ongelijkheid

Meer over De onzichtbare hand:

Het is een sprookje dat onze markteconomie een onmisbare voorwaarde voor welvaart en rechtsstaat is. Dat weet de internationaal gezaghebbende Nederlandse economisch historicus Bas van Bavel onweerlegbaar aan te tonen. Hij toetst de abstracte beweringen van de economen genadeloos aan de historische werkelijkheid. De vrije markt, die aanvankelijk breed werd omarmd, blijkt na enige tijd de welvaartsgroei juist te remmen: nieuwe economische elites veroveren met hun rijkdom politieke en juridische macht en sluiten nieuwkomers buiten. De ongelijkheid neemt toe, investeringen nemen af. Zo ging het tijdens de vroegmiddeleeuwse bloeitijd van Irak, in de Italiaanse steden ten tijde van de Renaissance, en ook in de Gouden Eeuw van Antwerpen en Amsterdam. En in onze tijd zal het niet anders zijn. Door ons vast te ketenen aan het Angelsaksische marktmodel hebben we onze eigen mogelijkheden om een neergaande cyclus te stuiten ernstig beknot.

Bas van Bavel (1964), opgeleid als historicus, is faculteitshoogleraar transities van economie en samenleving aan de Universiteit Utrecht. Hij schreef het boek Manors and Markets, over de sociaal-economische geschiedenis van de Nederlanden in de Middeleeuwen, en talrijke artikelen over marktontwikkeling, ongelijkheid en welvaartsgroei, meestal vanuit een langetermijnperspectief. Daarnaast geeft hij leiding aan Instituties voor Open Samenlevingen, een van de multidisciplinaire speerpunten van de Universiteit Utrecht.

Ook interessant



Wim Voermans wint de PrinsjesBoekenPrijs 2023

Wim Voermans wint de PrinsjesBoekenPrijs 2023

Op donderdag 14 september werd bekendgemaakt dat Wim Voermans met zijn boek Onze constitutie de PrinsjesBoekenPrijs heeft gewonnen. De PrinsjesBoekenPrijs wordt jaarlijks uitgereikt aan het beste politieke boek van het…

Lees verder >
Zadie Smith positief besproken in de Volkskrant, Trouw en Nederlands Dagblad

Zadie Smith positief besproken in de Volkskrant, Trouw en Nederlands Dagblad

Charlatan, het nieuwe boek van Zadie Smith, werd gelijk na verschijning in verschillende kranten positief besproken. Onder andere de Volkskrant, Trouw en Nederlands Dagblad deelden hun lovende kritieken. Haar manier…

Lees verder >
★★★★ van de Volkskrant voor Bart Slijper met ‘Elk woord ging ademhalen’

★★★★ van de Volkskrant voor Bart Slijper met ‘Elk woord ging ademhalen’

Afgelopen weekend verscheen er een recensie in de Volkskrant over de biografie Elk woord ging ademhalen. Het leven van de dichter Martinus Nijhoff. In deze biografie gaat Bart Slijper in…

Lees verder >
Drie Prometheus-titels op de shortlist voor de PrinsjesBoekenPrijs

Drie Prometheus-titels op de shortlist voor de PrinsjesBoekenPrijs

Gisteren is de shortlist bekendgemaakt voor de PrinsjesBoekenPrijs 2023. De lijst bestaat dit jaar volledig uit Prometheus-titels. Graag feliciteren wij onze auteurs Maxim Februari (Doe zelf normaal), Ruud Koopmans (De…

Lees verder >
Indrukwekkende interviews met Laurens Verhagen over ‘Heen’

Indrukwekkende interviews met Laurens Verhagen over ‘Heen’

Vorige week verscheen het boek Heen van Laurens Verhagen. Het boek is een monument voor zijn veel te vroeg overleden zoon. Volkskrant Magazine interviewde Verhagen over het leven van Boris,…

Lees verder >
‘Citroeninkt’ van Maral Noshad Sharifi genomineerd voor De Bronzen Uil

‘Citroeninkt’ van Maral Noshad Sharifi genomineerd voor De Bronzen Uil

De shortlist voor De Bronzen Uil is bekend. Naast de longlistnominatie voor de Opzij Literatuurprijs is Maral Noshad Sharifi met haar debuutroman Citroeninkt nu ook genomineerd voor De Bronzen Uil.…

Lees verder >
Barbara van der Kruk genomineerd voor de Hebban Debuutprijs

Barbara van der Kruk genomineerd voor de Hebban Debuutprijs

Barbara van der Kruk is genomineerd voor de shortlist van de Hebban Debuutprijs 2023. Naar aanleiding van haar nominatie verscheen er een interview op Hebban over haar debuutroman Het wit…

Lees verder >
Lovende recensie voor ‘Alledaags geweld’ in Het Parool

Lovende recensie voor ‘Alledaags geweld’ in Het Parool

Eva Keuris kreeg een lovende recensie in Het Parool voor haar nieuwe roman Alledaags geweld. In deze roman gaat ze dieper in op het onvermogen van ons alledaags leven. ‘Dat…

Lees verder >