Onlangs verscheen in Het Parool een interview met Victor Kal waarin hij vertelt over zijn boek De list van SpinozaIn dit boek gaat Kal in tegen het beeld van een liberale, bijna moderne filosoof, dat zich de afgelopen vijftig jaar rond Spinoza gevormd heeft. Volgens Kal is ‘geen ander beeld van deze Amsterdamse dwarsdenker zo onjuist’:

‘Spinoza is geen filosoof van de liberale moderne wereld, maar bij uitstek een politiek en psychologisch denker die het fascisme als methode ziet om de eenheid en samenhang in de samenleving te beschermen. Mijn motief om het boek te maken is dat ik de gangbare interpretatie van Spinoza wil bestrijden en dat ik wil laten zien wat deze held van de filosofie werkelijk heeft gepresteerd. Spinoza is een conservatief denker die werkelijk inzicht kan bieden in het fascisme zoals dat zich ook vandaag overal in de wereld voordoet.’

Volgens Kal laat Spinoza stapsgewijs zien dat de toekomstfantasie van law and order, denk aan Trump, Baudet of Poetin en hun volgers, ‘als doel heeft de leider in het zadel te houden en het volk onder de duim’.

 

U leest dit interview hier terug.


Spinoza (1632-1677) wordt wel beschouwd als de belangrijkste filosoof die Nederland ooit gekend heeft. Men ziet hem als voorvechter van de individuele vrijheid en van de democratische staat. Niet voor niets besloot de stad Amsterdam een standbeeld voor deze wijsgeer op te richten, met als opschrift: ‘Het doel van de staat is de vrijheid’. De zin is ontleend aan Spinoza’s Theologisch-politiek tractaat. Het boek verscheen precies 350 jaar geleden.

Alleen, klopt deze interpretatie van Spinoza eigenlijk wel? In De list van Spinoza laat filosoof Victor Kal zien dat woorden als ‘vrijheid’ en ‘democratie’ voor Spinoza inderdaad belangrijk zijn, maar in een heel andere richting wijzen dan men meestal denkt. Aan de hand van citaten uit het Theologisch-politiek tractaat bewijst Kal dat Spinoza in dit werk met buitengewoon vernuft een ‘religie’ ontwerpt, in feite een staatsideologie, om het volk daarin met list en bedrog op te sluiten. Stap voor stap maakt Kal de grote ‘gelijkschakeling’ zichtbaar waarvan Spinoza denkt dat je die nodig hebt met het oog op de eenheid van de samenleving. Het ontwerp en de strategie van Spinoza zijn heden aan de orde van de dag, en dat wereldwijd.


Victor Kal (1951) doceert filosofie aan de Universiteit van Amsterdam.

Ook interessant



Karin Amatmoekrim en Roelof van Gelder op de shortlist voor de Nederlandse Biografieprijs

Karin Amatmoekrim en Roelof van Gelder op de shortlist voor de Nederlandse Biografieprijs

Vandaag is de shortlist van de Nederlandse Biografieprijs 2024 bekendgemaakt. Zowel Karin Amatmoekrim met In wat voor land leef ik eigenlijk?Anil Ramdas, onmogelijk kosmopoliet als Roelof van Gelder met De…

Lees verder >
**** voor ‘Hoop en bestemming’ van Natt och Dag in De Standaard

**** voor ‘Hoop en bestemming’ van Natt och Dag in De Standaard

Onlangs verscheen de nieuwe historische roman Hoop en bestemming van de Zweedse auteur Niklas Natt och Dag, over de beruchtste moord in de Zweedse geschiedenis, gepleegd door een voorvader van…

Lees verder >
Recensie ‘Museum van de Zilveren Eeuw’ in Trouw

Recensie ‘Museum van de Zilveren Eeuw’ in Trouw

Onlangs verscheen de nieuwe roman van Ernst Timmer, Museum van de Zilveren Eeuw, een fictief verhaal geïnspireerd door het grote plan voor een Nationaal Historisch museum. Gerwin van der Werf…

Lees verder >
Positieve recensies voor ‘Het compromis van Long Island’ van Brodesser-Akner

Positieve recensies voor ‘Het compromis van Long Island’ van Brodesser-Akner

De Amerikaanse Taffy Brodesser-Akner debuteerde in 2020 met haar succesvolle Fleishman zit in de problemen. Onlangs verscheen haar nieuwe roman Het compromis van Long Island, een roman over de Joods-Amerikaanse…

Lees verder >
Karin Amatmoekrim op Longlist Boekenbon Literatuurprijs 2024

Karin Amatmoekrim op Longlist Boekenbon Literatuurprijs 2024

In wat voor land leef ik eigenlijk van Karin Amatmoekrim staat op de longlist van de Boekenbon Literatuurprijs 2024. Deze prijs is de bekroning van het beste Nederlandstalige boek van…

Lees verder >
Esther van Fenema te gast bij Dit is Tijs en Nooit Meer Slapen

Esther van Fenema te gast bij Dit is Tijs en Nooit Meer Slapen

Deze week verschijnt De mentale schijf van vijf van psychiater Esther van Fenema. Een boek over mentale gezondheid, vol praktische inzichten om je mentale gesteldheid te verbeteren. Afgelopen zondag was…

Lees verder >
Vijf sterren in De Standaard voor ‘BLACK-OUT’ van P.F. Thomése

Vijf sterren in De Standaard voor ‘BLACK-OUT’ van P.F. Thomése

Afgelopen dinsdag verscheen BLACK-OUT, de nieuwe roman van P.F. Thomése. Carl De Strycker las het werk namens De Standaard. ‘Thomése schrijft bijzonder invoelend, genuanceerd en met een uitzonderlijk doorzicht in…

Lees verder >
Longlist De Nederlandse Biografieprijs 2024 bekendgemaakt

Longlist De Nederlandse Biografieprijs 2024 bekendgemaakt

Afgelopen maandag 26 augustus is de longlist van De Nederlandse Biografieprijs 2024 bekendgemaakt. Dit jaar zijn er twaalf nominaties in plaats van de gebruikelijke tien. Vier schrijvers van Uitgeverij Prometheus…

Lees verder >